काठमाडौँ । कम लागत, न्यून सिँचाइ आवश्यकता र बहुगुणी गुणले भरिएको कोदो खेती लामो समयदेखि उपेक्षामा पर्दै आएकोमा अब सरकारले यसलाई राष्ट्रिय मान्यता दिने निर्णय गरेको छ। मन्त्रिपरिषदको सोमबारको बैठकले हरेक वर्ष साउन १६ गते राष्ट्रिय कोदो दिवसका रूपमा मनाउने निर्णय गरेको हो।
धान, गहुँ र मकैलाई राष्ट्रिय बाली घोषणा गर्दै ती बालीमा अर्बौं रुपैयाँको रासायनिक मल खर्च गर्दै आएको सरकारले बहुपयोगी कोदोलाई भने ओझेलमा राखेको भन्दै आलोचना हुँदै आएको थियो। कोदो त्यस्तो बाली हो, जुन अत्यन्त कम मल र पानीमै पनि उत्पादन गर्न सकिन्छ ।
७७ वटै जिल्लामा खेती सम्भव
कृषि मन्त्रालयका अनुसार कोदो खेती समुद्री सतहबाट ६० मिटरदेखि ३६५० मिटरको उचाइसम्म गर्न सकिन्छ। ७७ वटै जिल्लामा यसको खेती सम्भव भए पनि हालसम्म उत्पादन वृद्धिमा पर्याप्त ध्यान नदिएको भन्दै विज्ञहरूले चिन्ता व्यक्त गर्दै आएका छन्। राष्ट्रिय कृषि आनुवंशिक स्रोत केन्द्र (जिन बैंक)का अनुसार कोदो खेतीका लागि सबैभन्दा ठूलो सम्भावना कर्णाली क्षेत्रमा देखिन्छ।
उत्पादन घट्दो, माग बढ्दो
कोदो र त्यसबाट बन्ने परिकारको माग पछिल्ला वर्षहरूमा उल्लेखनीय रूपमा बढेको छ। तर सरकारी नीति र प्राथमिकतामा कमजोर स्थान पाएकाले उत्पादन भने घट्दो क्रममा रहेको छ। कृषि मन्त्रालयका तथ्यांकअनुसार:
सरकारले उत्पादन घट्दो क्रममा रहे पनि यसको सम्भावना र गुणलाई दृष्टिगत गर्दै राष्ट्रिय दिवसको घोषणा गरेको बताइएको छ।
आयातमा करोडौंको खर्च
घरेलु उत्पादन घटिरहँदा कोदोको आयात भने बढ्दो छ। देशमा बर्सेनि करोडौं रुपैयाँ बराबरको कोदो तथा कोदाजन्य वस्तुहरू आयात भइरहेका छन्। यस्ता परिस्थितिमा कोदोलाई राष्ट्रिय दिवसमार्फत प्राथमिकतामा ल्याउन खोजिएको प्रयास स्वागतयोग्य मानिएको छ, तर विज्ञहरू भन्छन्— "दिवस मनाउनु मात्रै होइन, उत्पादनमै जोड दिनुपर्छ।"
प्रकाशित मिति: बुधबार, साउन १, २०८२
-1752594743.JPG)
