रामहरि बजगाईँ
नेपालको राजनीतिक नक्सा फेरिंदै गएको आजको समयमा, नेकपा (एमाले) आफ्नो ११औँ महाधिवेशनको निर्णायक मोडमा उभिएको छ। काठमाडौँमा हुन लागेको यो महाधिवेशन केवल नेतृत्व चयनको प्रक्रियामात्र होइन, मुलुकको भविष्य कुन दिशातिर मोडिन्छ भन्ने गम्भीर प्रश्नसंग जोडिएको युगीन क्षण हो। पार्टीभित्र अध्यक्षका लागि देखिएको प्रतिस्पर्धा लोकतान्त्रिक अभ्यासकै हिस्सा हो, तर आजको राजनीतिक वातावरणमा यो प्रतिस्पर्धाले निकै गम्भीर अर्थ बोकिरहेको छ। कारण सरल छ—एमाले आज आन्तरिक मात्रै होइन, बाह्य शक्तिहरूको समेत निशानामा छ । देशी–विदेशी, शक्ति सबैका नजर अहिले एउटै दिशामा टिकेका छन्—एमाले र यसको नेतृत्वमाथि।
आजको दिनमा एमालेलाई कमजोर बनाउने योजना केवल विपक्षीले तयार गरेका रणनीति मात्र होइन, विदेशका शक्तिकेन्द्रहरूले पनि एमालेलाई अस्थिर बनाउने प्रयास गरिरहेका छन्। किनकि एमाले बलियो रह्यो भने नेपाल आफ्नै पैतालामा उभिन्छ, आफ्नै ढंगले निर्णय गर्छ, र विदेशी स्वार्थअनुसार झुक्दैन। र एमाले बलियो रह्यो भने नेपाल बलियो रहन्छ—यही तथ्यले बाहिरी शक्तिहरूलाई असहज बनाइरहेको छ। त्यसैले अहिले चलिरहेको अभियान केवल नेतृत्व बदल्ने नाममा सीमित छैन; यो नेपालभित्र शक्ति सन्तुलन बदल्ने दीर्घकालीन प्रयासको हिस्सा हो।
यस्तो संवेदनशील अवस्थामा एमालेलाई कसले बलियो बनाइदिन्छ? पार्टीलाई अनेकौं कोणबाट कसिँदै ल्याइएका प्रहारसँग कसले जुध्न सक्छ? मुलुकका संवेदनशील मुद्दा, छिमेकीहरूसँगका जटिल सम्बन्ध र अन्तर्राष्ट्रिय कूटनीतिक घुम्तीमा कसले ठाडो भएर ‘नेपाल’ बोल्न सक्छ? उत्तर धेरै खोज्नुपर्दैन—विगतका घटना, निर्णय र संकटले नै यो उत्तर एक व्यक्ति तिर संकेत गर्छ– केपी शर्मा ओली।
ओलीको नेतृत्वलाई आज निर्विकल्प भन्ने कारण यति मात्रै होइन कि उनी धेरै समयसम्म अध्यक्ष बसे, उनी जनप्रिय नेता हुन् वा उनीसँग ठूलो संगठनात्मक आधार छ। यी कुरा महत्त्वपूर्ण अवश्य हुन्, तर यी बाहिरका कुरामात्र हुन्। ओलीलाई आज आवश्यक बनाउने कुराहरू भित्री गुणसँग जोडिएका छन्—निडरता, स्पष्टता र राष्ट्रहितप्रतिको अटल प्रतिबद्धता। इतिहास गवाह छ, धेरै नेताहरूले नेपालका राष्ट्रिय मुद्दामा सावधानीका नाममा मौनता अपनाए, तर ओलीले मुख खोले, चिन्तन गरे, लड्न साहस गरे।
चुच्चे नक्सा प्रकाशन त्यसकै उदाहरण हो। काली, लिपुलेक, लिम्पियाधुरा समेटिएको नेपालको ऐतिहासिक नक्सालाई संसदबाट सर्वसम्मत रूपमा पारित गराउनु केवल कूटनीतिक सफलता मात्र थिएन; त्यो नेपालको आत्मसम्मान, पहिचान र भूगोलप्रतिको सम्मान थियो। त्यो निर्णयले ओलीलाई मात्र होइन, नेपाल राष्ट्रलाई अन्तर्राष्ट्रिय समुदायसँग आँखा जुधाएर उभिने आत्मविश्वास दियो। नक्सा विवाद संवेदनशील थियो, जोखिमपूर्ण थियो, र यथार्थ यही हो कि यस्तो निर्णय लिन धेरै नेताले हिम्मत गर्थेनन्। तर ओलीले सके—किनकि उनले राष्ट्रलाई सधैँ पार्टीभन्दा माथि राखे।
अन्तर्राष्ट्रिय राजनीति कहिल्यै सरल हुँदैन। नेपालजस्तो छिमेकमा दुई महाशक्ति, वरिपरि अनेक शक्ति–हितहरूको संग्राम भइरहने देशमा त झन् जटिल हुन्छ। यस्तो अवस्थामा अनेकौँ नेताहरू ‘सन्तुलन’ को नाममा छिमेकीलाई मन पार्ने, शक्तिशाली मुलुकलाई खुसी पार्ने भाषण गर्छन्। तर ओलीले सन्तुलनलाई ‘झुकाइ’ को रूपमा कहिल्यै लिएनन्। उनले भारतसँग मतभेद हुँदा स्पष्ट बोले, चीनसँग साझेदारीमा स्वाभिमानको धुन नछोडी सहकार्य गरे, अमेरिकासँग बहसका विषयमा खुलेर धारणा राखे। त्यसैले अन्तर्राष्ट्रिय शक्तिहरूका नजरमा नेपाल एक ‘निडर राष्ट्र’ जस्तो देखिन्थ्यो—नेता को कारणले होइन, नेतृत्वको चरित्रको कारणले। त्यही चरित्र ओलीको पहिचान हो।
पार्टीभित्र अहिले देखिएको नेतृत्व बहस पनि स्वस्थ लोकतान्त्रिक प्रवृत्ति हो। ईश्वर पोखरेल जस्ता नेताहरू अनुभवी, कर्मशील र संगठन सम्हाल्ने क्षमतायुक्त छन्। तर आज कुरा केवल योग्यताको होइन—संकटको समय कति निर्णायक रूपमा उभिन सकिन्छ भन्ने हो। अहिले एमालेलाई बाहिरबाट हल्लाउने प्रयास उच्च बिन्दुमा छ। कतिपय शक्तिहरूले पार्टी फुटाउने, कमजोर पार्ने, नेतृत्वलाई विवादमा फसाउने, जनस्तरमा भ्रम फैलाउने ढंगले काम गरिरहेका छन्। यस्ता घेराबन्दी तोड्न नेतृत्वमा एउटा यस्तो व्यक्तित्व चाहिन्छ जसले वार्ता पनि गर्न सकोस्, प्रतिरोध पनि गर्न सकोस्, र आवश्यक पर्दा कठोर निर्णय पनि लिन सकोस्। त्यो संयोजन अहिले ओलीमै पाइन्छ।
ओलीले संगठनलाई पहिलेदेखि नै संकटका क्षणमा सँगै राखेका छन्। राजनीतिक विभाजन, आन्तरिक असन्तुष्टि, बाह्य दबाब—यस्ता विन्दुहरूमा धेरै पार्टीहरू धरासायी भए, तर एमाले धेरैचोटि झट्का खाएर पनि उभिन सफल भयो। त्यो सफलताको केन्द्रमा संगठन मात्र होइन, संगठनलाई जोडेर उभ्याउने नेतृत्व थियो—ओलीको नेतृत्व। आज पनि उस्तै चुनौती छ, उस्तै किसिमका आक्रमण छन्, उस्तै स्वरूपका षड्यन्त्रहरू सक्रिय छन्। त्यसैले अहिले नेतृत्वमा निरन्तरता मात्र होइन, निर्णय क्षमता भएको हात आवश्यक छ।
महाधिवेशनले नेतृत्व चयन गर्नेछ। प्रतिस्पर्धा स्वाभाविक छ। तर परिस्थितिले भने एमालेलाई अहिले प्रयोगात्मक नेतृत्व, अनिश्चित परिणाम वा अस्थिर मार्गदर्शन लिन दिने अवस्था छैन। यस्तो समय पार्टीले अनुभवी, परीक्षण भइसकेको, राष्ट्रवादी आधारमा दृढ, अन्तर्राष्ट्रिय कूटनीति बुझ्ने, जोखिम लिन सक्ने, देशका लागि प्रतिकूल परिस्थितिमा अगाडि सर्न सक्ने नेतृत्व रोज्न आवश्यक छ।र त्यो चरित्र, त्यो आत्मविश्वास, त्यो अडान, त्यो राजनीतिक परिपक्वता अहिले पनि सबैभन्दा स्पष्ट रूपमा एउटै व्यक्तिमा छ—केपी शर्मा ओली।
त्यसैले आजको महाधिवेशन केवल अध्यक्ष को बन्ने भन्ने प्रश्न होइन। यो मुलुकले कस्तो नेतृत्वलाई आवश्यक ठानेर अघि बढ्ने हो भन्ने प्रश्न हो। परिस्थितिले फेरि पुष्टि गरेको छ—एमालेलाई मात्र होइन, देशलाई पनि संकटबाट बाहिर निकाल्न, राष्ट्रिय पहिचानलाई पुनः मजबुत बनाउन, बाहिरी हस्तक्षेप रोक्न, आत्मविश्वासपूर्ण कूटनीति गर्न, संगठनलाई एकताबद्ध र शक्तिशाली बनाएर अघि बढाउन आज पनि ओली नै सबैभन्दा प्रभावकारी, सबैभन्दा परीक्षण भइसकेका र सबैभन्दा विश्वसनीय विकल्प हुन्।यसैकारण—एमालेमा आज पनि ओली नै निर्विकल्प छन्।
प्रकाशित मिति: शुक्रबार, मंसिर २७, २०८२
