काठमाडौ । नोवेल कोरोना भाइरस संसारले भोगेको पछिल्लो भाइरस हो र यसको अहिलेसम्म कुनैपनि औषधि या खोप बनिसकेको छैन । सन २०१९ को मार्चबाट संसारले यसबारे थाहा पाएको थियो । चीनको वुहानबाट संसारमा फैलिएलगत्तै यसको निदानका लागि विश्वभरीका स्वास्थ्यसंग सम्बन्धित संस्थाहरु सक्रिय रहेका छन् ।
स्वास्थ्य र रोग सम्बन्धि अनुसन्धान गर्ने संसारका सबैजसो विश्वविधालय र संस्थाहरुले यस भाइरसको अन्त्यका लागि आवश्यक पर्ने खोप सम्बन्धि निरन्तर अन्ध्यन गरिरहेका छन् । अहिले सम्मका अनुसन्धानले यसबारे कुनैपनि निष्कर्ष निकाली सकेको छैन । विश्वका कैयन कम्पनी र विश्वबिद्यालयहरुले कोभिड नियन्त्रणबारेको खोप निर्माण सम्बन्धि दुई चरण सम्मका परिक्षण सम्पन्न गरिसकेको भनिएपनि अहिले सम्म आधिकारिक रुपमा कुनैपनि संस्थाको अध्ययनले निष्कर्ष पाएको छैन ।
भ्याक्सिन या भनौ खोपको सफल निर्माण नभएसम्म महामारीकै बीच दैनिकि चलाउनुपर्ने बाध्यता भएका कारण आज पक्कै पनि विश्वको ध्यान खोप निर्माणका लागि अनुसन्धान गरिरहेका संस्था र कम्पनीहरु तर्फ छ । संसारको ध्यान खिचिरहेका कारण कोहि कसैले यसबारे नयाँ कुरा गर्दा समाजको ध्यान आर्कषित हुनै नै भयो । यसअघि विभिन्न देशका कम्पनी र अनुसन्धानमुलक संस्थाहरुले कोरोना बिरुद्ध खोप निर्माण गरिरहेको र त्यसको दोश्रो चरण सम्मका परिक्षणहरु सम्पन्न गरिसकेका समाचार सार्वजनिक हुने गरेका थिए ।
तर मंगलबार आश्चार्यजनकरुपले रसियन सरकारको लगानीमा त्यहाँको एक कम्पनीले बनाउदै गरेको खोप नेपालको एक निजी कम्पनीले खरिद गर्ने समाचार सार्वजनिक भयो । यो समाचार यति महत्वको थियो कि विश्वभरीका मिडियाहरुमा महत्वका साथ प्रकाशन र प्रशारण समेत भयो । खासमा द रसियन डाइरेक्ट इन्भेष्टमेन्ट फण्डले सप्लाई गर्ने खोप नेपालमा स्वास्थ्य उपकरण खरिद गरी बिक्रि गर्ने एक निजी कम्पनी ट्रिनिटी फर्मास्युटिकल्सले खरिद गरि नेपालमा बिक्रि गर्ने भनने समाचार सार्वजनिक भएको छ ।
यो आफैमा आश्चर्यजनक किन पनि छ भने जव स्पुतनिक फाइभको दोश्रो चरणको परीक्षण पुरा भयो तव रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले कोरोनाबिरुद्ध रुसले पहिलो भ्याक्सिन बनाएको घोषणा गरेका थिए । पुटिनको यो घोषणा लगत्तै विश्व स्वास्थ्य संगठनले यस्तो संबेदनशील बिषयमा पहिलो हुने होडबाजी नगरी अझै विश्वसनियता कायम गर्न आग्रह गरेको थियो । त्यतिमात्रै होइन उसले त्यसको प्रकारको घोषणा फिर्ता लिन समेत रुसलाई आग्रह गरेको थियो । यद्यवी यसको तेश्रो चरणको परिक्षण सफल भए त्यसलाई विश्व स्वास्थ्य संगठनले मान्यता दिनेपनि बताइएको थियो । यसरी हेर्दा यस खोपको तेश्रो परिक्षण आगामी अक्टोबर नोभेम्बरमा पुरा हुने अपेक्षा गरिएको छ ।
विश्व स्वास्थ्य संगठन लगायत विश्वका कुनैपनि अनुसन्धानात्मक निकायहरुले यसलाई मान्यता नदिएको भएपनि रसियाले भने यस महामारी बिरुद्धको खोप निर्माणमा आफु पहिलो हुने अपेक्षासहित खोप उत्पादन पछिको बजार नियन्त्रण गर्न आक्रामकरुपमा आफुलाई प्रस्तुत गर्दै आइरहेको छ । त्यहि शिलशिलामा नेपालस्थित रसियन राजदुत एलेक्सेई नोभिकोभ पनि आफ्नो देशले आधिकारिक रुपमा निर्माण गर्ने चरणमा रहेको भनिएको स्पुतनिक फाइभको प्रवर्धनका लागि सक्रिय रहेका थिए । उनले आफ्नो देशको खोप खरिदका लागि पहिलो चरणमा सरकारी अधिकारीहरु संग बाक्लो भेटघाट गरे । बिभिन्न मन्त्री राष्ट्रिय सभाका अध्यक्ष सम्मलाई भेटेर आफ्नो देशको खोप खरिदका लागि आग्रह गरेका थिए ।
त्यो बिचमा उनले उच्च राजनीतिक नेतृत्व मात्रै होइन सम्बन्धित कर्मचारीहरुलाई पनि भेटघाट गरेका थिए । खास गरि उनले औषधि व्यवस्था विभागका महानिर्देशक नारायण ढकाललाई यसबारे पटक-पटक भेटघाट गरेका थिए । स्मरण रहोस नेपालमा कुनै पनि औषधि या खोपको आधिकारिकता दिने निकाय यहि औषधी व्यवस्था बिभाग हो । रसियन राजदुतले पहिलो चरणमा आफ्नो देशको सरकारी लगानीमा निर्माण हुन लागेको यो खोप नेपाल सरकारले नै आधिकारिक रुपमा खरिद गरोस भन्ने चाहेका थिए । त्यसका लागि उनी आफैले उच्च राजनीतिक भेटघाट गरे भने औषधि व्यवस्था विभागका महानिर्देशक नारायण ढकाल मार्फत पनि यो एजेण्डा अघि सारे । विश्व स्वास्थय संगठन लगायत कुनै पनि अनुसन्धान संस्थाहरुले विश्वास नगरेको रसियन खोप खरिदको निर्णय गर्न सरकारी अधिकारी हच्किएपछि राजदुत निजि कम्पनीसंग सम्झौता गराउन तम्सिएका हुन ।
बलियो सरकार भएका विश्वका कुनैपनि देशहरुले कुनैपनि औषधि आफ्ना देशका नागरिकलाई प्रयोग गर्न दिनु पूर्व विश्वका आधिकारिक निकायबाट मात्रै प्रमाणित गर्दैनन आफ्नो देशको आधिकारिक निकायबाट प्रमाणित गराउने काम गर्छन । जस्तो अमेरिककाले कुनैपनि खोप या औषधि जनमानसमा पठाउनु पूर्व एफडिएको अनिवार्य प्रमाणित खोज्ने गर्छ । तर नेपालमा भने संसारमै अविश्वसनीय मानिएको मात्रै होइन विश्व स्वास्थ्य संगठन र अनुसन्धानात्मक संस्थाहरुले शंकाको घेरामा राखेको यहि रसियन खोप स्पुतनिक फाइभ खरिद गरि जनतामा प्रयोग गर्ने गम्भीर योजना बनिरहेको छ ।
सरकारी तवरमा खरिद गराउने योजना सफल नभएपछि सरकारकै पहुँचमा आधिकारिक हुने योजना सहित विशाल पंडितको समूहले यो काम गरेको छ । सामाजिक चिकित्साशास्त्रीहरुले यो योजना नेपालीहरुलाई गिनिपिक बनाउने योजनाबाट समेत उद्धत भएको हुनसक्ने आशंका गरेका छन् । यसअघि पनि पटक-पटक विश्वका कैयन कम्पनी र अनुसन्धानात्मक संस्थाहरुले नेपाली जनतालाई गिनिपिक बनाएको प्रसंग स्मरण गर्दै एक जना समाजशास्त्रीले भने बिगतमा नेपाली सेनालाई समेत परिक्षणमा सहभागी गराई गिनिपिक बनाउने काम भएको थियो यतिबेला पनि सायद यस्तै त हुँदै छैन । किनकि रसियन खोप अहिले परिक्षणको चरणमा रहेका बिभिन्न देशका खोपहरु भन्दा कम विश्वसनिय रहेको बताइएको छ ।
रसियन खोप ल्याउन लागिएको बारे आजको न्युजले राखेको जिज्ञाशाबारे औषधी व्यवस्था बिभागका महानिर्देशक नारायण ढकालले भने-हामीलाई यसबारे केहि थाहा छैन र कसैले प्रस्ताव पनि ल्याएको छैन । त्यतिमात्रै होइन उनले यसबीचमा रसियन राजदुतसंग भेट गरेको बारे पनि अस्वीकार गरे । खोप सार्वजनिक पश्चात केहि खोप बिभिन्न अनुदान मार्फत देशले पाउने भएपनि ज्यादातर खोप निजी स्तरबाटै बिक्रि बितरणको सम्भवाना भएका कारण व्यापारीहरु भित्र भित्र तयारी गरिरहेका छन् ।
बिशाल पंडित तिनै हुन जसको नेकपा उच्च नेताहरुसंग बलियो साठगाठ छ । उच्च नेतृत्वसंगको साठगाठकै कारण सिंहदरबारको ठिक अघिल्तिर उनले मापदण्ड बिपरित ठड्याएको होटल कायमै रहेको छ । सरकारका बिभिन्न निकायले त्यो होटलको उचाई सरकारी मापदण्ड बिपरित भएकाले भत्काउन आदेश दिएपनि उनले टेर पुच्छर लाएका छैनन । राष्ट्रिय अनुसन्धान आयोगको केन्द्रीय कार्यालय रहेको बरफबागको हाताका सम्पूर्ण गतिबिधि सर्भिलेन्स गर्न मिल्ने त्यसको ठिक अपोजिटमा निर्माण गरिएको बिशाल पंडितको होटल संबेदनशील क्षेत्रमा बनाउन मिल्ने उचाईको मापदण्ड विपरित रहेको छ । उनैले आगामी दिनमा बजारलेनै माग धान्न पर्ने अवस्था भएको र सरकारी पहुँचको प्रयोग गर्दै आफैले ल्याएको भ्याक्सिन प्रयोगमा ल्याउन सफल हुने योजना सहित रसियन खोप खरिदको सम्झौता आफ्नो कम्पनीमा गराएका छन् ।
यतिबेला विश्वका बिभिन्न कम्पनी र संस्थाहरुले कोरोना बिरुद्धको खोप परिक्षण गरिरहेका छन् । यस्तो बेला कुन संस्थाले निर्माण गरिरहेको खोप विश्वसनीय होला र यो रसियन खोपको अवस्था के हो यसबारे पक्कै पनि मानिसहरुको चासो हुनेनै भयो । यसै शिलशिलामा बरिष्ठ चिकित्सक डा.भगवान कोइरालाको धारणा पाठकहरुलाई उपयोगी हुन सक्ने ठानी हामीले साभार गरेका छौ । बरिष्ठ पत्रकार भूषण दाहालले एपिवान टेलिभिजनमा सञ्चालन गर्ने द ब्राभो डेल्टा शोका लागि सोधेको प्रश्नमा डा भगवान कोइरालाले रसियन खोपको नाम समेत लिएनन ।
दाहाले कोरोना बिरुद्ध भईरहेका परिक्षणहरु मध्ये आशालाग्दा परिक्षण कहाँ कहाँ र कुन संस्थाहरुले गरिरहेका छन भनि सोधेको प्रश्नको जफावमा डा. कोइरालाले भने अमेरिकाको दुईवटा कम्पनीहरुले फेज तीनको परिक्षण गरिरहेका छन, बेलायतको अस्फोर्ड र भारतको सेरम इन्सिच्युतले संयुक्त रुपमा गरिरहेको भ्याक्सिन पनि निकै आशा लाग्दो छ, चाइनामा पनि दुइवटा जति अलि ठुलो परिक्षण भैरहेको रहेछन त्यस्तै जर्मनीमा पनि चलिरहेको छ मेरो बिचरामा यिनै चार पाँचवटाको परिक्षणबारे मात्रै हामी आशावादी हुन सक्छौ ।
त्यसबाहेका कुनैपनि परिक्षणलाई अहिलेसम्म आधिकारिक मान्न सकिदैन । डा. कोइरालाको यहि भनाईबाट प्रष्ट हुन्छ रसियाको यो भ्याक्सिन कति विश्वसनीय छ र यससंग गरिएको सम्झौता साच्चिकै आयातको स्तरमा पुगेर नेपाली जनतालाई प्रयोग गरियो भने त्यसको परिणाम के होला भन्ने कुरा । त्यसैले विश्व महामारीका रुपमा रहेको कोरोना भाईरस बिरुद्धको खोप आयात गर्ने र प्रयोग गर्ने कुरा कुनै खिलाची होइन । जनताको जीवनसंग जोडिएको यो बिषयमा सरकारले गम्भीर ढंगले अध्ययन गरोस ।
प्रकाशित मिति: बुधबार, असोज १४, २०७७
-1732776560.jpg)
