काठमाडौं : प्रत्येक वर्ष चैत शुक्ल पूर्णिमाका दिन बालाजुमा लाग्ने ‘बाइसधारा मेला’ मा बिहानैदेखि भक्तजनको घुइँचो लागेको थियाे। आजको दिन स्नान गरी पवित्र भएर यहाँको नारायण मन्दिरमा तथा स्थानीय जामाचो डाँडामा रहेको मन्दिरमा भक्तजनले मेला भर्ने प्रचलन छ ।
हिन्दू तथा बौद्ध धर्मावलम्बी दुवैको आस्था प्रकट गर्ने यस क्षेत्र धार्मिक सहिष्णुताको दृष्टिले पनि महत्व मानिएकाले यहाँ नुहाउनाले छालासम्बन्धी कुनै पनि रोग नलाग्ने, दुःख, कष्ट हटेर सुख प्राप्त हुने, पारिवारिक समृद्धि कायम हुने र परलोकमा समेत पुण्य प्राप्त हुने धार्मिक विश्वास छ । सत्य युगमा विपश्वी बुद्धले यस पर्वतमा ध्यान बसी कमलको फूल रोपेको जनविश्वास रहेको छ ।
त्यसैको सम्झनामा चैत शुक्ल पूर्णिमाका दिन भक्तजनले यहाँ स्नान गरी जामाचोस्थित प्राचीन चैत्यमा जल लगेर चढाउने परम्परा छ । महायानी सम्प्रदायका विद्वान् नागार्जुनले यही पर्वतको गुफामा बसेर शाक्यमुनि बुद्धको स्मरणमा तप तथा साधना गरी सिद्धि प्राप्त गरेको पनि बौद्ध अनुयायी विश्वास गर्दछन् । यस स्थानलाई नागार्जुन पर्वतसमेत भन्ने गरिन्छ ।
सो तीर्थस्थलमा स्नान गरी यही जामाचो पर्वतमा मृतकको स्मृतिको बत्ती बाल्ने परम्परा छ । स्थानीय बौद्ध स्तुपमा दिवङ्गत आत्माको मुक्तिका लागि बत्ती बाल्न अघिल्लो दिनदेखि उपत्यकाका विभिन्न स्थानबाट भक्तजन आएका छन् । उक्त तीर्थस्थलमा स्नान गरी स्वयम्भू र नागार्जुन पर्वतको पनि दर्शन गर्ने परम्परा छ । समुन्द्र सतहदेखि दुई हजार १२८ मिटर अग्लो रहेको यस क्षेत्रको अधिकांश भाग हाल शिवपुरी राष्ट्रिय निकुञ्ज क्षेत्रमा पर्दछ । यस क्षेत्रमा अनेक खालका वनस्पति पाइन्छ ।
लामो पदयात्राका लागि राम्रो मानिएको यो क्षेत्र पर्यटकीय दृष्टिकोणले महत्वपूर्ण बनेको छ । तत्कालीन कान्तिपुरका राजा जयप्रकाश मल्लले २१ ढुङ्गेधारा स्थापना गराएको इतिहास पाइन्छ ।
राजा रणबहादुर शाहले विसं १८५५ मा थप एउटा ठूलो ढुङ्गेधारा स्थापना गरेपछि यो स्थान बाइसधाराको नामले चिनिन गएको हो । विगतमा नागार्जुनको डाँडाबाट बालाजु पार्क क्षेत्रमा पानी आउने गर्दथ्यो । काठमाडौँमा पछिल्लो समय बढ्दै गएको जनघनत्व तथा अव्यवस्थित रुपमा भएको शहरीकरण, बस्ती विकास भएकाले अहिले यस क्षेत्रमा पानीको अभाव भएको छ ।
हेर्नस् तस्बिरमा बाइस धारा मेलाकाे राैनक :
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
प्रकाशित मिति: शुक्रबार, वैशाख ६, २०७६ २१:५८
