प्रारम्भिक बाल विकास शिक्षालाई प्रभावकारी बनाउने उद्देश्यले शिक्षा क्षेत्रका सरोकारवालाहरुको बिचमा एक अन्तरक्रिया कार्यक्रम सम्पन्न भएको छ । ‘प्रारम्भिक वर्षहरुमा मातृभाषाको प्रयोग ’ विषयक एकदिने अन्तरक्रिया प्रारम्भिक बाल विकास समाज नेपालको आयोजना तथा प्लान इन्टरनेशनल नेपालको साझेदारीमा शुक्रबार सम्पन्न भएको थियो । करिब ९५ जनाभन्दा बढी शिक्षाक्षेत्रका सरोकारवालाहरुको बिचमा सम्पन्न अन्तरक्रिया कार्यक्रमले नेपालमा बाल विकास केन्द्रहरुले बालबालिकाहरुलाई पूर्ण व्यक्तिको रुपमा विकास गर्नु भन्दा पनि उनीहरुको क्षमतालाई ख्याल गर्न नसकी अंग्रेजी भाषाको जबर्जस्तीले उनीहरुको विकासमा नकारात्मक असर पर्न गएको कुरामा जोड दिएका थिए ।
कार्यक्रममा आफ्नो कार्यपत्र प्रस्तुत गर्दै भाषा आयोगका अध्यक्ष डा. लवदेव अवस्थीले प्रारम्भिक बाल विकासको जगमा भाषा र ज्ञानलाई जोड्दै मातृभाषामा बालबालिकाहरुले प्रारम्भिक बाल विकास केन्द्रहरुमा ज्ञान हासिल गर्न सकेको खण्डमा त्यसले आगामी दिनहरुमा बालबालिकालाई स्वतः अंग्रेजी लगायत अन्य भाषाहरुका माध्यमबाट ज्ञान हासिल गर्न सहज हुने बताएका थिए । आफ्नो कार्यपत्रमार्फत अवस्थीले बाल विकास केन्द्रहरुलाई ज्ञानको पहिलो संसार घरपरिवार र अभिभावकसँग जोड्दै दोस्रो संसारतर्फ हिडाउनुपर्ने, भाषाको विच्छेदन होइन सम्बन्ध स्थापित गर्नुपर्ने लगायतका विषयहरु राखेका थिए । बाल विकास केन्द्रहरु समाजको संवेगमाथिको लगानी भएकाले सहजकर्ताका माध्यमबाट यसलाई राम्रो बनाउदै लिन सकिने र संविधानसम्मत तरिकाले आफ्नो भाषा र संस्कृतिलाई नछोडीकन अघि बढाए प्रभावकारी हुनेमा समेत जोड दिए ।
कार्यक्रममा बाल विकास केन्द्रहरुमा बहुभाषिकताको प्रयोग सम्बन्धी छुट्टै कार्यपत्र प्रस्तुत गर्दै शिक्षा मन्त्रालयका पूर्व सहसचिव डा. डिल्लीराम रिमालले नेपालमा संचालित अधिकांश बाल विकास केन्द्रहरुमा पठनपाठन एउटा भाषामा हुने तर बालबालिकाको व्यवहार छुट्टै भाषामा हुने समस्या देखिएको बताएका थिए । हाम्रो समुदाय बहुभाषिक भएको कारण विद्यार्थीलाई कक्षामा सञ्चार गर्न सकिने भाषामा जोड दिनुपर्ने, भाषाका आधारमा मिश्रित समूह बनाएर कक्षा सञ्चालन गर्नुपर्ने, भाषिक पृष्ठभूमि ख्याल गर्नुपर्ने र सिकाइमा स्वभाविकता ल्याउनुपर्ने बारे रिमालको धारणा रहेको थियो ।
डा. रिमाल र डा. अवस्थीले प्रस्तुत गरेका दुबै कार्यपत्रमाथि टिप्पणी गर्दै नेपाल सरकारका पूर्व सचिव जनार्दन नेपालले ढिलै भएपनि बाल विकास केन्द्रित शिक्षाबारे नयाँ बहश आरम्भ भएको बताउँदै कार्यपत्र प्रस्तोताद्वयलाई धन्यवाद दिएका थिए । पूर्वसचिव नेपालले वर्तमान संविधानमा उल्लेख गरिए बमोजिम बाल विकास शिक्षालाई व्यवस्थित गरिदै लैजानुपर्ने, नेपाली भाषाको प्रयोगका निम्ति स्थानीय तहलाई उपयोगी बनाउन सक्नुपर्ने र अंग्रेजी भाषाका साथसाथै मातृभाषाको प्रयोगमा बढी जोड दिइनुपर्ने औंल्याएका थिए ।
नेपालको शिक्षा क्षेत्रका महत्वपूर्ण व्यक्तित्वहरुको उपस्थिति रहेको अन्तरक्रिया कार्यक्रममा कार्यपत्रमाथि आफ्नो विचार राख्दै शिक्षाविद् प्रा.डा. विद्यानाथ कोइरालाले ढिलै भएपनि आफूले उठाउदै आएको कुराको सुनुवाई सुरु भएकोमा खुसी प्रकट गर्दै अब कार्यान्वयनको पक्षमा जोड दिनुपर्ने बताएका थिए । यस्तै ग्रीन एकेडेमीकी प्रिन्सिपल सीमा राईले कार्यपत्रहरु एकदमै चित्तबुझ्दा भएपनि स्वयम् अभिभावकहरुको मान्यता बच्चाहरुले अंग्रेजी फरर बोलोस् भन्ने भएकाले आफूहरुलाई शिक्षणको क्रममा मातृभाषाहरुको प्रयोग कठिन भएको बताइन् । कार्यक्रममा उपस्थित शिक्षक बुद्धिजीवि डा. बाबुराम अधिकारीले बाल विकास केन्द्रहरुको वर्तमान शिक्षण पद्धतिका कारण बच्चाहरुबाट परम्परागत भाषा र संस्कृति टाढिँदै गइरहेको बताउदै यस्तो अन्तक्र्रिया एकदमै उपयोगी हुने टिप्पणी गरेका थिए । ग्लोबल एक्सन नेपालका डाइरेक्टर बाबुकाजी श्रेष्ठले यस्ता संवादहरुले प्रारम्भिक बाल विकासलाई महत्वपूर्ण टेवा पुर्याउने भएकाले अब व्यवहारमै जानुको विकल्प नभएको बताएका थिए ।
कार्यक्रमको अध्यक्षता समेत गरेका प्रारम्भिक बाल विकास समाज नेपालका अध्यक्ष प्रा.डा. किशोर श्रेष्ठले संस्थाले यस्ता कार्यक्रमहरु नियमित गर्दै आइरहेको मात्रै नभई प्रारम्भिक बाल विकास शिक्षा बारेमा विभिन्न वेविनारहरु समेत सञ्चालन गर्दै आएको बताएका थिए । डा. श्रेष्ठले आफूहरुले वर्तमान संघीयताको परिप्रेक्ष्यमा अभिभावक, स्थानीय तहका पदाधिकारी र नीति निर्माताहरुका लागि सहयोगी सामग्रीहरु देशभर वितरण गरिरहेको जानकारी दिएका थिए ।
प्रकाशित मिति: बुधबार, मंसिर १९, २०७५ १९:१६
